Канцэпцыя аднаўлення законнасці і нацыянальнага прымірэння

Дадзеная канцэпцыя закліканая прадставіць асноўныя кірункі дзейнасці па аднаўленню законнасці і нацыянальнаму прымірэнню грамадзянаў Рэспублікі Беларусь, пераадоленню расколу ўнутры беларускага грамадства, у прыватнасці паміж грамадзянамі, бізнесам, працоўнымі калектывамі, грамадзянскай супольнасцю з аднаго боку і асобамі, у дадзены час занятымі ў сістэме дзяржаўнай улады і кіравання з іншага боку (уключаючы органы дзяржаўнай улады і кіравання, юрыдычную сістэму, сістэмы навукі, адукацыі і аховы здароўя ўсіх узроўняў, сілавыя ўстановы, падкантрольныя дзяржаве суб’екты гаспадарання і СМІ), выкліканага палітычным крызісам, справакаваным спробай А. Лукашэнка незаконна, гвалтоўным шляхам утрымаць дзяржаўную ўладу пасля фальсіфікацыі вынікаў прэзідэнцкіх выбараў 9 жніўня 2020 года.

Каардынацыйная рада лічыць, што бягучы палітычны крызіс няўхільна скончыцца нацыянальным прымірэннем, будаваннем будучага свабоднай Беларусі супольнымі намаганнямі ўсіх яе грамадзянаў, незалежна ад іх палітычных поглядаў, сферы інтарэсаў, занятага становішча ў грамадстве і фінансавага дабрабыту.

Канцэпцыя накіравана на захаванне дзеяздольнага прафесійнага апарата дзяржаўнага кіравання і сектара нацыянальнай бяспекі і абароны Беларусі.

Канцэпцыя прадстаўляе сукупнасць прапаноў па аднаўленню законнасці і нацыянальнаму прымірэнню, якія будуць вынесеныя на разгляд і зацверджанне ўпаўнаважаным заканадаўчым органам (органамі) Рэспублікі Беларусь.

Прынцыпы

• Законнасць – дзейнасць па аднаўленню законнасці і нацыянальнаму прымірэнню павінна рэгулявацца спецыяльным заканадаўчым актам, а ў частцы парадку вядзення адміністрацыйнага і крымінальнага працэсу і ўжывання мер адміністрацыйнай і крымінальнай адказнасці – нормамі КК і КПК Беларусі, КААП і ПІКаАП Беларусі.
• Індывідуальная адказнасць. Прыналежнасць да якой-небудзь арганізацыі не можа быць падставай для прыцягнення да адказнасці, калі іншае не ўстаноўлена дзеючым заканадаўствам.
• Поўнасць кампенсацыі прычыненай шкоды – матэрыяльная, фізічная і маральная шкода, прычыненая грамадзянам, пацярпелым ад парушэння іх правоў, павінна быць кампенсаваная ў поўным аб’ёме. Ажыццяўляць кампенсацыю прапануецца за кошт спецыяльна сфарміраванага дзяржаўнага пазабюджэтнага фонду, з магчымасцю наступнага спагнання сум кампенсацыі за кошт вінаватых асобаў у выпадку ўстанаўлення такіх.
• Галоснасць разбору – кожны выпадак у рамках працэсу па аднаўленню законнасці і нацыянальнаму прымірэнню прапануецца разглядаць у адкрытым парадку з публічным доступам да адпаведнай інфармацыі, за выняткам выпадкаў, прадугледжаных заканадаўствам.

2. Выпадкі, якія падлягаюць ўрэгуляванню ў рамках працэсу аднаўлення законнасці і нацыянальнага прымірэння

2.1. У рамках працэсу аднаўлення законнасці і нацыянальнага прымірэння падлягаюць разбору выпадкі:

2.1.1. ужывання фізічнай сілы, спецыяльных сродкаў і тэхнікі, зброі ў дачыненні грамадзянаў у сувязі з іх палітычнай пазіцыяй;

2.1.2. любога абмежавання ці пазбаўлення волі грамадзянаў, будзе гэта ў рамках адміністрацыйнага ці крымінальнага працэсу, у сувязі з іх палітычнай пазіцыяй;

2.1.3. парушэння выбарчых правоў грамадзянаў;

2.1.4. парушэння права на атрыманне, захоўванне і распаўсюджанне поўнай, праўдзівай і своечасовай інфармацыі пра дзейнасць дзяржаўных органаў, грамадскіх аб’яднанняў, пра палітычнае, эканамічнае, культурнае і міжнароднае жыццё, стан навакольнага асяроддзя, уключаючы беззаконныя абмежаванні ў дзейнасці СМІ;

2.1.5. парушэння правоў грамадзянаў на свабоду асацыяцый (стварэнне новых некамерцыйных грамадскіх аб’яднанняў ці ўдзел у дзейнасці ўжо існуючых), мірных сходаў, мітынгаў, вулічных шэсцяў, дэманстрацый, пікетавання, свабодны выраз думак і перакананняў, свабоду перасоўвання (уключаючы права грамадзяніна Беларусі на выезд і вяртанне у краіну);

2.1.6. прыцягнення грамадзянаў да крымінальнай, адміністрацыйнай ці дысцыплінарнай адказнасці, адлічэння з устаноў адукацыі, а таксама абмежавання права на працоўную ці прадпрымальніцкую дзейнасць у сувязі з іх палітычнай пазіцыяй;

2.1.7. публічных заклікаў да парушэння правоў і свабод грамадзянаў, пагроз і абраз у сувязі з іх палітычнай пазіцыяй;

2.1.8. знішчэння і пашкоджання маёмасці грамадзянаў і арганізацый, вынятку іх маёмасці (уключаючы блакаванне іх банкаўскіх рахункаў, ці спісанне сродкаў з такіх рахункаў, ці накладанне арышту на такія сродкі), накладання на іх любых відаў кары/спагнання, любых абмежаванняў іх гаспадарчай/прадпрымальніцкай дзейнасці (уключаючы адкліканне ліцэнзій ці іншых дазволаў на ажыццяўленне прадпрымальніцкай дзейнасці), якія пацягнулі прычыненне шкоды грамадзянам і арганізацыям у выніку палітычна матываванага пераследу.

2.2. Асобы, занятыя ў сістэме дзяржаўнай улады і кіравання як яны разумеюцца ў ч.1 прэамбулы дадзенай Канцэпцыі, не датычныя дзеянняў, пералічаных у падпункце 2.1., не падпадаюць пад якія-небудзь абмежаванні, спагнанні і працягваюць выконваць свае службовыя абавязкі.

2.3. Па заступніцтве ўдзельнікаў адміністрацыйных і крымінальных працэсаў падлягаюць першачарговаму перагляду адміністрацыйныя і крымінальныя справы, узбуджаныя ў сувязі з здзяйсненнем такімі асобамі дзеянняў, якія хоць могуць і ўтрымліваць азнакі супрацьпраўных дзеянняў, аднак сталі рэакцыяй на дзеянні, агаданыя падпунктам 2.1. Прапануецца вызваліць такіх асоб ад адміністрацыйнай і крымінальнай адказнасці.

2.4. Асобы, пацярпелыя ад дзеянняў, пазначаных у падпункце 2.1.6, маюць безумоўнае права патрабаваць у судовым парадку аднаўлення свайго парушанага права (аднаўленне на працоўным месцы, ва ўстанове адукацыі, права на працоўную і прадпрымальніцкую дзейнасць).

3. Парадак разгляду і ўрэгулявання выпадкаў парушэння праў грамадзянаў

3.1. Для аднаўлення законнасці і нацыянальнага прымірэння прапануецца распрацаваць праект спецыяльнага нарматыўнага акта і вынесці яго на разгляд для наступнага прыняцця ўпаўнаважаным заканадаўчым органам (органамі) Рэспублікі Беларусь. Гэтым нарматыўным актам будуць урэгуляваныя пытанні практычнай рэалізацыі працэдур прымірэння і аднаўлення законнасці.

3.2. Працэдура прымірэння мае на ўвазе магчымасць вызвалення асобаў, што здзейснілі дзеянні, пазначаныя ў пунктах 2.1.1-2.1.5 і 2.1.8, ад крымінальнай і/ці адміністрацыйнай адказнасці, за выключэннем, калі ў выніку такіх дзеянняў прычынена шкода жыццю ці здароўю (меней цяжкія, цяжкія пакалечанні, смерць, устойлівая страта працаздольнасці) або ўстаноўленыя расследаваннем азнакі катаванняў ці іншага злачынства супраць чалавечнасці.

Патрэбнай умовай ужывання працэдуры прымірэння з’яўляецца дзейнае раскаянне асобаў, што ажыццявілі дзеянні, паказаныя ў пунктах 2.1.1-2.1.5 і 2.1.8, якое выяўляецца праз самаахвотнае і актыўнае спрыянне ўсталяванню ўсіх акалічнасцяў падзей і дзеянняў, якія з’яўляюцца прадметам разбору, выкрыванню іншых асобаў, датычных ажыццяўлення дзеянняў, пералічаных у падпункце 2.1.

Факт дзейнага раскаяння ўстаноўліваецца і фіксуецца органам/органамі, якія ажыццяўляюць прымірэнне і аднаўленне законнасці, стварэнне і дзейнасць якіх будзе вызначаная спецыяльным нарматыўным актам, прынятым у адпаведнасці з пунктам 3.1.

У выпадку вызначэння расследаваннем утойвання ці няпоўнага раскрыцця інфармацыі, паказанай у ч.2 дадзенага падпункта, асоба, паказаная ў ч.1 падпункта 3.2, лічыцца той, што не раскаялася. Калі ў дачыненні такой асобы было вынесена рашэнне з улікам раскаяння, то пасля атрымання інфармацыі і пацверджання факта адсутнасці раскаяння, матэрыялы разбору павінны быць скіраваны на паўторны разгляд у орган, што вынасіў адпаведнае рашэнне.

3.3. Нягледзячы на магчымасць вызвалення ад крымінальнай і адміністрацыйнай адказнасці асобаў, якія раскаяліся, у адпаведнасці з ч.2. падпункта 3.2., могуць быць ужытыя меры дысцыплінарнай адказнасці.

3.4. Матэрыяльная, фізічная і маральная шкода, прычыненая дзеяннямі, прадугледжанымі падпунктам 2.1, падлягае пакрыццю ў поўным аб’ёме ў парадку, прадугледжаным абзацам 3 Падзела 1 дадзенай Канцэпцыі (поўнасць кампенсацыі прычыненай шкоды).

3.5. Працэдура прымірэння не можа прымяняцца, калі з гэтым не пагаджаецца пацярпелая асоба, а ў выпадку, калі пацярпелымі прызнаныя двое і больш асобаў – калі не пагаджаецца палова і больш пацярпелых.

3.6. У выпадках, калі працэдура прымірэння не можа быць ужытая, прапануецца ўжываць агульныя палажэнні  заканадаўства пра ўжыванне адміністрацыйнай, дысцыплінарнай ці крымінальнай адказнасці (аднаўленне законнасці). Пры гэтым прапануецца ў дачыненні асобаў, што даказалі дзейнае раскаянне паводле ч.2. падпункта 3.2, зменшыць максімальныя памеры санкцый у параўнанні з памерамі, прадугледжанымі дзеючым заканадаўствам за адпаведнае дзеянне.

3.7. У выпадках, калі працэдура прымірэння не можа быць ужытая, аднак вінаватыя асобы даказалі дзейнае каянне, у дачыненні такіх асобаў прапануецца не ўжываць канфіскацый і іншых выняткаў маёмасці, абмежавання іх маёмасных правоў звыш сум пакрыцця шкоды, што падлягаюць выплаце пацярпелым. Прапануецца таксама пазбавіць пазначаныя асобы дзяржаўных і ведамасных узнагарод, ваенных і адмысловых званняў, класных чыноў і катэгорый, а таксама іншых ганаровых званняў, прысвоеных ім пасля 9 мая 2020 года.